آدم عاقل همواره سعی دارد بر اساس حجت های محکم و قابل قبول تصمیم گیری و رفتار نماید، تا بتواند به بهترین نتایج ممکن دست یابد. بر این اساس تعدادی از بایدها و نبایدهای صحبت کردن را ملاحظه می نمایید.
- روش صحبت قرآنی
- با نرمی صحبت کنیم، زبانمان تیغ نداشته باشد. (قَوْلاً لَّیِّناً)
- طه : ۴۴ فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشى
- و با او به نرمى سخن بگویید، شاید اندرز گیرد یا بترسد (۴۴).
- با گفتار خوش و زبان شیرین صحبت کنیم. (قَوْلاً مَّیْسُورًا)
- الإسراء : ۲۸ وَ إِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغاءَ رَحْمَهٍ مِنْ رَبِّکَ تَرْجُوها فَقُلْ لَهُمْ قَوْلاً مَیْسُوراً
- و چنانچه از ارحام و فقیران ذوى الحقوق مذکور چون فعلا نادار هستى ولى در آتیه به لطف خدا امیدوارى، اکنون اعراض مىکنى و توجه به حقوقشان نتوانى کرد باز به گفتار خوش و زبان شیرین آنها را از خود دلشاد کن (۲۸).
- بزبان خوش با مردم تکلم کنیم و سخن نیک بگوییم (وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً)
- البقره : ۸۳ وَ إِذْ أَخَذْنا میثاقَ بَنی إِسْرائیلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ ذِی الْقُرْبى وَ الْیَتامى وَ الْمَساکینِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاَّ قَلیلاً مِنْکُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ
- بزبان خوش با مردم تکلم کنید
- به مردمان سخن نیک گویید
- کلام مان رسا و شیوا باشد (قَوْلاً بَلِیغًا)
- النساء : ۶۳ أُولئِکَ الَّذینَ یَعْلَمُ اللَّهُ ما فی قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ عِظْهُمْ وَ قُلْ لَهُمْ فی أَنْفُسِهِمْ قَوْلاً بَلیغاً
- اینان همان کسانیند که خدا مىداند در دلهایشان چیست، تو از آنان اعراض کن، و تنها به اندرز دادنشان بپرداز، به بیانى که در دلهایشان بنشیند، و در فهماندنشان رسا باشد (۶۳).
- سخنى که بهتر است را به بهترین وجه بگوئیم. (یَقُولُوا الَّتی هِیَ أَحْسَنُ)
- الإسراء : ۵۳ وَ قُلْ لِعِبادی یَقُولُوا الَّتی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطانَ کانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبیناً
- و به بندگانم بگو سخنى که بهتر است بگوئید، چون شیطان مىخواهد میان آنان کدورت بیفکند که شیطان براى انسان دشمنى آشکار است (۵۳).
- و به بندگان من بگو که با یکدیگر به بهترین وجه سخن بگویند، که شیطان در میان آنها به فتنهگرى است، زیرا شیطان آدمى را دشمنى آشکار است. (۵۳)
- با اکرام و احترام سخن بگوییم. (وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً)
- الإسراء : ۲۳ وَ قَضى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً
- پروردگارت حکم قطعى کرده که غیر او را نپرستید و به والدین احسان کنید، و اگر یکى از آن دو در حیات تو به حد پیرى رسید، و یا هر دوى آنان سالخورده گشتند زنهار کلمهاى که رنجیده خاطر شوند مگو و کمترین آزار به آنها مرسان و با ایشان به اکرام و احترام سخن بگو (۲۳).
- محتوای صحبت
- حرفمان سنجیده و منطقی باشد. (وَ قُولُوا قَوْلاً سَدیداً)
- الأحزاب : ۷۰ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدیداً
- از خدا بترسید و سخن سنجیده بگویید (احزاب-۷۰).
- صحبت مان عادلانه و منصفانه باشد (وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا)
- الأنعام : ۱۵۲ وَ لا تَقْرَبُوا مالَ الْیَتیمِ إِلاَّ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ حَتَّى یَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَ أَوْفُوا الْکَیْلَ وَ الْمیزانَ بِالْقِسْطِ لا نُکَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها وَ إِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَ لَوْ کانَ ذا قُرْبى وَ بِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ
- به مال یتیم نزدیک مشوید مگر به نیکوترین وجهى که به صلاح او باشد تا به سن بلوغ رسد. و پیمانه و وزن را از روى عدل تمام کنید. ما به کسى جز به اندازه توانش تکلیف نمىکنیم. و هر گاه سخن گویید عادلانه گویید هر چند به زیان خویشاوندان باشد. و به عهد خدا وفا کنید. اینهاست آنچه خدا شما را بدان سفارش مىکند، باشد که پند گیرید. (۱۵۲)
- همدیگر را با القاب خوب صدا بزنیم ونه با القاب بد. (وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ)
- الحجرات : ۱۱ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى أَنْ یَکُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى أَنْ یَکُنَّ خَیْراً مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإیمانِ وَ مَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
- اى کسانى که ایمان آوردهاید! نباید گروهى از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند؛ و نه زنانى زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند؛ و یکدیگر را مورد طعن و عیبجویى قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید، بسیار بد است که بر کسى پس از ایمان نام کفرآمیز بگذارید؛ و آنها که توبه نکنند، ظالم و ستمگرند! (۱۱)
- سخن نیکو و دلپسند گوئید (وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلاً مَعْرُوفاً)
- النساء : ۸ وَ إِذا حَضَرَ الْقِسْمَهَ أُولُوا الْقُرْبى وَ الْیَتامى وَ الْمَساکینُ فَارْزُقُوهُمْ مِنْهُ وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلاً مَعْرُوفاً
- و چون در تقسیم ترکه میت از خویشان میت و یتیمان و فقیران اشخاصى حاضر آیند به چیزى از آن مال، آنها را روزى دهید و با آنان سخن نیکو و دلپسند گوئید (۸).
- حرفی نزنیم که خودمان عمل نمی کنیم (لِمَ تَقُولُونَ مِالا تَفْعَلُونَ)
- الصف : ۲ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ
- اى کسانى که ایمان آوردهاید! چرا سخنى مىگویید که عمل نمىکنید؟! (۲)
